Het is bekend dat jongeren vaak naar hun peers kijken om gedrag in te schatten en over te nemen om zich op die manier te conformeren aan hun sociale groep. Tegenwoordig lijken jongeren niet alleen meer beïnvloed te worden door hun directe peers, maar ook door zogenoemde “superpeers”: hun idolen op internet en tv.

Superpeers bevinden zich overal op het internet en op de televisie. Ze vloggen (video bloggen) op YouTube over hun dagelijkse activiteiten, ze bevinden zich in reality shows als Ex on the Beach en Temptation Island en verschijnen op de radio en op het internet in videoclips. Gedragingen, taalgebruik en meningen over uiteenlopende onderwerpen variëren per Superpeer en zijn niet altijd conform wat ouders of leerkrachten positief gedrag vinden. Dit roept bij vele opvoeders de vraag op in hoeverre jongeren ongewenste gedragingen overnemen van hun Superpeers.

Om het nog in een iets breder daglicht te zien, zou je ook de vraag kunnen stellen: in hoeverre worden jongeren beïnvloed door de media? Het antwoord daarop is: tot in zekere mate! Uit onderzoek lijkt naar voren te komen dat jongeren die vaak naar agressieve media content kijken, zelf ook meer agressief gedrag vertonen. Het lijkt er daarnaast ook op dat dit effect versterkt wordt wanneer jongeren samen deze agressieve content tot zich nemen (door bijvoorbeeld samen een agressieve online game te spelen). Maar het is wel belangrijk om hier een nuance aan te brengen: de effecten die gevonden zijn, zijn niet erg groot en worden niet standaard in elk onderzoek gevonden. Mogelijk zijn er veel factoren die een rol spelen in dit proces, die niet bij elk kind aanwezig zijn.

Waar moeten we dan bijvoorbeeld aan denken? Om een voorbeeld te noemen: het lijkt uit te maken of jongeren van zichzelf al agressiever aangelegd zijn. Deze jongeren lijken ook meer op zoek te zijn naar agressieve media content en worden andersom ook weer meer beïnvloed dan jongeren die minder agressieve neigingen van zichzelf hebben. Daarnaast zien we de effecten van agressieve media content vaak meer terug in jongens dan in meisjes. Dit zou kunnen zijn omdat jongens agressiever worden neergezet in de media en daarom ook een agressiever rolmodel hebben waar zij zich aan conformeren.

Zijn superpeers en de media dan alleen maar gevaarlijk? Nee hoor! Andersom laat onderzoek namelijk ook zien dat jongeren op een positieve manier beïnvloed worden wanneer ze naar positieve/ prosociale content kijken. Jongeren die hiernaar kijken zijn meer geneigd om anderen te helpen, kunnen zich meer in anderen inleven en zijn over het algemeen minder agressief.

Kijken naar antisociale content kan dus mogelijk in bepaalde gevallen schadelijk zijn, terwijl het kijken naar prosociale content juist weer voordelig kan werken. Hoe zit dat dan met programma’s als Robin Hood, BADMAN en Game of Thrones, waar sommige superpeers agressie inzetten om een prosociaal doel (bijvoorbeeld het redden van mensen of het verslaan van slechterikken) te behalen? Wat nemen jongeren in deze bijzondere categorie veelal over, het prosociale doel of de antisociale middelen? Het laatste lijkt het geval te zijn: dit soort content lijkt meer agressief gedrag te ontlokken dan dat het positief gedrag stimuleert.

Voor sommige jongeren lijken de media dus een bron van inspiratie, maar hoe werkt dat nou? Gedragingen in de media worden mogelijk genormaliseerd. Dat wil zeggen dat jongeren leren van het gedrag van hun superpeers, maar deze bron van inspiratie ook gebruiken als een meetlat voor gangbaar gedrag: welk gedrag is sociaal geaccepteerd? Hoewel dit dus absoluut niet voor alle jongeren het geval is, is het wel van belang ons hier bewust van te zijn. De bevindingen zijn nog niet altijd consistent en ook de uitkomsten niet zo heftig als soms geïnsinueerd – het is bijvoorbeeld nog niet in verband gebracht met school shootings of crimineel gedrag – maar het kan wellicht wel een meetlat zijn voor adolescenten waarlangs zij beoogd gedrag (zowel positief als negatief) meten.

Waarom is dit belangrijk voor Project INFLUENCE?

Jongeren kijken niet alleen meer naar hun naaste peers maar krijgen wellicht ook invloeden vanachter het scherm mee. Kijkt u eens een aflevering van Ex on the Beach Double Dutch. Schrikt u hiervan? Wellicht dat we met jongeren het gesprek eens aan kunnen gaan: in hoeverre is zulk gedrag normaal en gewenst? Alleen omdat we het veel terug zien komen in de media maakt het nog niet een populaire gedraging die jongeren over kunnen nemen. Daarnaast zetten we positieve superpeers in om positief gedrag te bekrachtigen. Wij geloven namelijk ook erg in het benadrukken en gebruiken van positieve invloeden – helemaal als dit aansluit bij de leefwereld van jongeren.

Meer lezen over dit onderwerp of de beschreven resultaten?

Hier zijn een paar suggesties:

1. Bushman, B. J., & Anderson, C. A. (2002). Violent video games and hostile expectations: A test of the general aggression model. Personality and social psychology bulletin, 28(12), 1679-1686. doi:10.1177/014616702237649
2. Bushman, B. J., & Huesmann, L. R. (2006). Short-term and long-term effects of violent media on aggression in children and adults. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 160(4), 348-352. doi:10.1001/archpedi.160.4.348
3. Coyne, S. M., Padilla-Walker, L. M., Holmgren, H. G., Davis, E. J., Collier, K. M., Memmott-Elison, M. K., & Hawkins, A. J. (2018). A meta-analysis of prosocial media on prosocial behavior, aggression, and empathic concern: A multidimensional approach. Developmental psychology, 54(2), 331. doi:10.1037/dev0000412
4. Fikkers, K. M., Piotrowski, J. T., & Valkenburg, P. M. (2016). Beyond the lab: Investigating early adolescents’ cognitive, emotional, and arousal responses to violent games. Computers in Human Behavior, 60, 542-549. doi:10.1016/j.chb.2016.02.055
5. Mares, M. L., & Woodard, E. (2005). Positive effects of television on children’s social interactions: A meta-analysis. Media Psychology, 7(3), 301-322. doi:10.1207/S1532785XMEP0703_4
6. Verheijen, G. P., Burk, W. J., Stoltz, S. E., van den Berg, Y. H., & Cillessen, A. H. (2018). Friendly fire: Longitudinal effects of exposure to violent video games on aggressive behavior in adolescent friendship dyads. Aggressive behavior, 44(3), 257-267. doi:10.1002/ab.21748